نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اراک، شهر اراک، کشور ایران

2 دانشیار، گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اراک، شهر اراک، کشور ایران

چکیده

خداوند حکیم، آیات قرآن را در نهایت انسجام و هماهنگی سامان داده است تا به خوبی حکایتگر مقاصدش باشند. پیوستگی و پیوند معنایی آیات قرآن، انسجام آیات در چینش کلمات را بر ملا می سازد و از اعجاز قرآن پرده بر می‎دارد. باور به وجود ارتباط معنایی میان کلمات و آیات قرآن از پیش زمینه‎های مهم علم معناشناسی و تفسیر قرآن به قرآن محسوب می‎شود. علامه طباطبایی معتقد است معارف قرآن همچون حقایق هستی، پیوسته مصدق و مفسر یکدیگرند و در هدفی واحد با هم پیوند دارند و این پیوند معنایی نه تنها در آیات بلکه میان واژگان قرآن نیز وجود دارد و هر واژه معنای دقیق خود را در ارتباط با واژگان دیگر باز می یابد. ارتباط و پیوند معنایی میان واژگان قرآن مورد توجه برخی از زبان‎شناسان از جمله ایزوتسو زبان‎شناس معروف ژاپنی قرارگرفته است. ایشان نیز معتقد است که زبان قرآن دارای نظام ارتباطی قاعده‎مندی است که در آن جایگاه هر واژه در شبکه به هم پیوسته مفاهیم قرآن قابل بازیابی است. مقاله حاضر با بررسی مبانی علامه طباطبایی(استقلال قرآن، پیوند معنایی آیات قرآن، توجه به سیاق آیات و...) و ایزوتسو(قرآن کریم به مثابه دستگاه معنایی مستقل، وجود پیکره‏های مفهومی، کاربست‎های واژگانی منسجم و...) نظرات آنها در مورد انسجام و پیوستگی قرآن را استخراج و بیان کرده است که معناشناسی زبانی با وجود اختلافاتی در کمیت و کیفیت ولی از جهاتی با تفسیر قرآن به قرآن شباهت دارد، چرا که هر دو ضمن تاکید بر نظام‎واره بودن زبان قرآن از بافت درونی سخن و روابط بینامتنی در کشف مراد خداوند بهره می‎گیرند و انسجام و پیوستگی قرآن را اثبات می‎کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative study of coherence in the semantic system of the Quran from the point of view of Allameh Tabatabai (RA) and Izutsu

نویسندگان [English]

  • Fahimeh Jafrasteh 1
  • Keyvan Ehsani 1
  • Alireza Tabibi 2
  • Fatemeh Dastranj 2

1 Assistant Professor, Department of Theology, Faculty of Humanities, Arak University, Arak, Iran

2 Associate Professor, Department of Theology, Faculty of Humanities, Arak University, Arak, Iran

چکیده [English]

God, the Wise, has arranged the verses of the Qur'an in the utmost coherence and harmony so that they can tell His intentions well. Continuity and semantic connection of the verses of the Qur'an, the coherence of the verses in the arrangement of the words makes it clear and reveals the miracles of the Qur'an. Believing in the existence of a semantic connection between the words and verses of the Qur'an is considered one of the important backgrounds of the science of semantics and the interpretation of the Qur'an to the Qur'an. Allameh Tabatabai believes that the teachings of the Qur'an, like the truths of existence, are constantly validating and interpreting each other and are linked together in a single goal, and this semantic link exists not only in the verses but also among the words of the Qur'an, and each word has its exact meaning in relation to other words. is found again The semantic connection between the words of the Quran has been the focus of some linguists, including the famous Japanese linguist Izutsu. He also believes that the language of the Qur'an has a regular communication system in which the position of each word in the interconnected network of the concepts of the Qur'an can be recovered. The present article examines the foundations of Allameh Tabatabai (the independence of the Quran, the semantic connection of the verses of the Quran, paying attention to the context of the verses, etc.) and Izutsu (the Holy Quran as an independent semantic device, the existence of conceptual bodies, coherent lexical usages, etc.). .) has extracted their opinions about the coherence and continuity of the Qur'an and stated that despite differences in quantity and quality, linguistic semantics is similar to the interpretation of the Qur'an in some ways, because both emphasize the systematicity of the language of the Qur'an. They take advantage of the inner context of speech and intertextual relationships in discovering the meaning of God and prove the coherence and continuity of the Qur'an.

کلیدواژه‌ها [English]

  • coherence
  • Semantic system
  • Quran
  • Allameh Tabatabai
  • Izutsu
  1. - قرآن کریم

    1. ابن قیم، شمس الدین ابی عبدالله محمد بن ابی بکر ابن ایوب الزرعی، الفوائد المشوق الی علوم القرآن و علم البیان، بیروت- لبنان، دارالکتب العلمیه، م751ه
    2. الاوی، سلوی، روابط متنی در قرآن، ترجمۀ سید اکبر جلیلی، انتشارات نویسه پارسی، 1395
    3. ایزوتسو، توشیهیکو، مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره ای، تهران، فروزان فر،(1378ش).
    4. -----،-----، خدا و انسان در قرآن مجید، ترجمه احمد آرام، تهران، شرکت سهامی انتشار،(1381ش)
    5. -----،-----، مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمه زهرا پور سینا، چاپ سوم، انتشارات سروش، (1389ش).
    6. آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایه الاصول، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت (ع)لاحیاء التراث،(1409ق).
    7. ایازی، محمد علی، چهرۀ پیوستۀ قرآن، تهران، نشر هستی نما، 1380ش.
    8. ایازی، سید محمد علی، «ایزوتسو و نقد و بررسی دو اثر قرآنی وی»، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)، شماره3، 1393.
    9. آقاگل زاده، فردوس، فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان وکاربرد شناسی،چاپ اول، تهران، انتشارات علمی، 1392ش.
    10. اشرفی، امیر رضا، «پیوستگی آیات قرآن و نقش آن در تفسیر از منظر علامه طباطبایی»، فصلنامه قرآن شناخت، سال اول، 1387، شماره2
    11. اکرمی، ایوب، «بررسی رویکردهای انسجام مضمونی آیات و سوره‎های قرآن»، فصلنامه مشکوه، 1389، شماره2
    12. بقاعی، ابراهیم بن عمر، نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
    13. بابایی، علی اکبر، مکاتب تفسیری، جلداول، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، تهران، سمت،(1391ش).
    14. برزگر، محمد، چینش نظاممند سورهها در قرآن کریم، دانشگاه مذاهب اسلامی، 1397.
    15. پاکتچی، احمد، آشنایی با مکاتب معناشناسی معاصر، نامه پژوهش فرهنگی، ش3،(1387ش)صص120-87.
    16. تاجیک، محمد رضا، کتاب مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران، انتشارات فرهنگ، پژوهشگاه فرهنگ وهنر،(1387ش).
    17. تقویان، عباس، «گونه‎شناسی سیاق در تفسیر المیزان-صورت بندب وکارکرد»، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال ششم، شماره دوم، 1388.
    18. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، اسراء،1387ش.
    19. جعفری، مهدی، انسجام ساختاری و محتوایی قرآن و نقد شبهات تناقضنمایی آیات، دانشگاه معارف اسلامی قم، 1389.
    20. حری، ابوالفضل، «مطالعه زبانشناختی روابط متنی در قرآن»، پژوهشهای قرآنی، 1390ش
    21. خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم، دار الثقلین،1418ق.
    22. خامه گر، محمد، ساختار هندسی سورههای قرآن، تهران، چاپ ونشر بین الملل،1386.
    23. رابینسون، نیل، اکتشاف قرآن، آلمان، انتشارات تردسیون، 1996ق
    24. رجبی، محمود، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد مصباح»، قرآن شناخت، 1388، شماره2
    25. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، تناسق الدرر فی تناسب الآیات والسور، تحقیق عبدالله محمد درویش، دمشق، دارالکتب العربی، 1408ق، چ2
    26. سورن، پیتر، مکاتب معناشناسی نوین در غرب، ترجمه علی محمد حق شناس، تهران، سمت،1389ش.
    27. سعیدی روشن، محمد باقر، تحلیل زبان قرآن و روششناسی فهم آن، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،1385ش.
    28. شحاته، محمد محمود، «اهداف کل سوره ومقاصدها فی القرآن»، دوفصلنامه علوم قرآن وحدیث، 1398ش، شماره اول
    29. شاکر، محمدکاظم، روشهای تاویل قرآن، قم، مرکز انتشارات دفترتبلیغات حوزه علمیه،1376ش.
    30. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن والسنه، چاپ اول، تهران، انتشارات شکرانه.
    31. صانعی پور، محمد حسن، پیوستگی متن قرآن کریم، تهران، دانشگاه امام صادق، 1395ش.
    32. صفوی، کوروش، درآمدی بر معناشناسی، چاپ سوم، تهران، سوره مهر،1387ش.
    33. طبرسی، فضل بن حسین، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی،1415ق.
    34. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد پنجم، قم، دفترانتشارات اسلامی،1417ق.
    35. علوی نژاد، سید حیدر، «معناشناسی و فهم متن»، مجله پژوهشهای قرآنی، ش 27و28،1380ش.
    36. فتحی، علی، «مبانی قرآنی تفسیر قرآن به قرآن»، نشریه معرفت، ش136،1388ش.
    37. فقهی زاده، عبدالهادی، روابط آیات در قرآن کریم، موسسه معارف اسلامی امام رضا(ع)، ش6،1374ش.
    38. کوک، کریپس، سنجش و ارزیابی روانشناختی محیط، ترجمه جهانبخش صادقی، چاپ اول، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی،1388ش.
    39. گیررتس، دیرک، نظریه های معنا شناسی واژگانی، ترجمه کوروش صفوی، تهران، نشر علمی،1393ش.
    40. لاینز، جان، مقدمهای بر معناشناسی زبانشناختی، ترجمه حسین واله، تهران، گام نو،1385ش.
    41. لطفی، سید مهدی، «بررسی و نقد معناشناسی قرآنی ایزوتسو»، پژوهشهای زبانشناختی قرآن،1393ش.
    42. لطفی، سید مهدی، «پیوستگی متنی سوره‎های قرآن کریم»، مطالعات قرآن و حدیث، 1390ش
    43. معرفت، محمد هادی، تناسب آیات، ترجمۀ عزت الله مولایی نیا همدانی، قم، مرکز نشر بنیاد معارف اسلامی،1373 ش.
    44. محقق، مهدی، زندگی نامه وخدمات علمی فرهنگی ایزوتسو، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی،1385ش.