نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
کارشناسی‌ارشد، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران
چکیده
واژه شهید، مفهومی پر اهمیت در دین مبین اسلام و برخی از ادیان و فرقه‌ها الهی می‌باشد؛ که هر کدام از ایشان، بسته به مبانی کلامی ـ اعتقادی خود، مفهوم شهید را تفسیر و تبیین نموده‌اند. در این نوشتار، به‌روش پژوهش مسأله‌محور و براساس تحلیل داده‌ها و با تکیه بر آیه أَحیاءٌ عِندَ رَبِّهِم یُرزَقونَ، دربارۀ مفهوم واژۀ شهید و به‌تبع آن، گزاره رایج و معروف «شهید زنده است» پرداخته شده است. تأملات این پژوهش نشان می‌دهد که، جدای از آن‌که ابتدا مناسب است مشخص شود گزاره «شهید زنده است»، مطلق است (و تمامی شهدا در میدان جنگ‌های به اذن معصوم را شامل می‌شود) یا مقید (و فقط مختص شهدای جنگ بدر و احد است)، لازم است مشخص شود که مراد ما از «زنده بودن» شهداء چیست، و چه فرضیه‌هایی متعددی پیرامون آن متصور هستند. از دو صورت، خارج نیست: یا حیات و زنده بودن شهید در معارف اسلامی، به‌معنای مجاز به‌کار رفته است و یا معنای حقیقت؛ که برای هر کدام، حالاتی مفروض می‌باشند. نتیجه اینکه، به‌نظر می‌رسد به کمک سیاق متن آیات و روایات و در مواردی که به‌کارگیری یک معنی، مستلزم بروز «تناقض» است، ما می‌توانیم معنای و مفهوم خاصی از یک لغت را، با استناد به اصل تناقض، نپذیریم. بنابراین، چون معنای «شهید»، متباین معنای «زنده» است، و قابل جمع و نسبت دادن حقیقی به یکدیگر نیستند، تفسیر زنده بودن برای شهید در آیات و روایات اسلامی، حقیقی نیستند، بلکه مجازی می‌باشند؛ هر چند که این تفاسیرِ مجازی، قابلیت تنوع مفهومی دارند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Examining the meaning of the martyr's life based on the verse of Ahiyad Denda rabbiḥem yurzaqun
نویسنده [English]
- Kazem Ostadi
Master's degree, Quran and Hadith Sciences, Quran and Hadith University, Qom, Iran
چکیده [English]
The word "martyr" is a very important concept in the religion of Islam and some other religions and sects. Each of them, depending on their theological-belief bases, interpreted and explained the concept of martyr. In this article, the meaning of the word "martyr" and, accordingly, the common and famous statement "martyr is alive" have been discussed using the method of problem-oriented research and based on data analysis and relying on the verse "Aḥyāḍ Ḥendā rabhim yurzaqun" The reflections of this research show that, apart from the fact that it is appropriate to specify the statement "martyr is alive", it is absolute (and includes all the martyrs on the battlefield with the permission of the innocent) or limited (and is only specific to the martyrs of Badr and Uhud battles) ), it is necessary to clarify what we mean by the "aliveness" of the martyrs, and what are the various hypotheses surrounding it. As a result, it seems that with the help of the context of the verses and traditions and in cases where the use of a meaning requires the occurrence of "contradiction", we can not accept a certain meaning and concept of a word, citing the principle of contradiction. Therefore, because the meaning of "martyr" is different from the meaning of "alive", and they cannot be added and attributed to each other, the interpretation of being alive for a martyr in Islamic verses and traditions is not real, but figurative.
کلیدواژه‌ها [English]
- Hayat Barzakhi
- verse 154 of Al-Baqarah
- verse 169 of Al-Imran
- martyrdom
- killed in the way of God
- ــــــــــــ، آیین نامه تعیین و احراز مصادیق عملی شهید و حکم شهید، مصوب هیئت وزیران، 17 خرداد سال 1393ش.
- ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم: نشر اسلامی، 1413ق.
- ابن بابویه، محمدبن علی بن حسین، ثواب الاعمال، قم: سرور، 1381ش.
- ابن ماجه، سنن ابن ماجه، بیروت: دارالاحیاء، بی‌تا.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت: دارالفکر، 1374ق.
- ابن‌الاثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، بیروت: المکتبة العلمیة، 1399ق.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، 1414ق.
- ابو‌الفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1371ش.
- استادی، کاظم، «تأثیر گسست لغت‌نامه‌نویسی (دوقرن‌اول‌هـ.ق) بر قطعیت تفسیر کنونی قرآن و حدیث»، قرآن و 10. روشنگری دینی، دوره 3، ش1، ص149ـ167، 1401ش.
- آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، تهران: اسلامیه، 1364ق.
- برقی، احمد، المحاسن، قم: دارالکتب، بی‌تا.
- حلی، جعفر بن الحسن، المعتبر فی شرح المختصر، قم: مؤسسة سید الشهداء(ع)، ١٤٠٧ق.
- حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
- الدارمی، عبداللّه بن عبدالرّحمن، سنن الدارمی، دمشق: چاپ محمد دهمان، 1349ق.
- دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب، قم: رضی، ۱۴۱۲ق.
- سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم العلویه و الأحکام النبویه، تهران: مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، بی‌تا.
- صانعی، سید مهدی، «شهید در قرآن»، مجله مشکو‌ة، تابستان ش27، 1369ش.
- طباطبایی، محمد حسین، المیزان، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم: نشر اسلامی، 1374ش.
- طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الانوار، نجف: المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت: الاعلمی، 1415ق.
- طبری، محمدبن جریر، تفسیر طبری (جامع البیان عن تأویل القرآن)، بیروت: چاپ افست، 1400ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء، 1376ق.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة، 1387ق.
- عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل‌البیت(ع)، 1409ق.
- عاملی، محمدبن‌مکی (شهیداول)، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم: نشر اسلامی، 1417ق.
- عزتی، ابوالفضل، «مقایسه بین مفهوم شهادت در مسیحیت و اسلام»، حوزۀ مهر، آبان ش52، 1371ش.
- غزالی، محمد بن محمد، إحیاء العلوم، بیروت: دارالکتاب، بی‌تا.
- فیض کاشانی، محمد بن محسن، تفسیر صافی، بیروت: الاعلمی للمطبوعات، 1402ق.
- قمی، عباس، سفینة البحار، قم: اسوه، بی‌تا.
- متقی هندی، علی بن حسام الدین، کنز العمال، بیروت: مؤسسه الرسالة، ۱۴۰۵ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت: داراحیاء، ۱۴۰۴ق.
- محمدفؤاد عبدالباقی، المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، قاهره: بی‌نا، ۱۳۶۴ق (چاپ افست تهران ۱۳۹۷ق).
- محمودی، محمدباقر، نهج السعاده، تهران: وزارت ارشاد، 1418ق.
- مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، تهران: صدرا، 1389ش.
- مغنیه، محمد جواد، علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، بیروت: دارالجواد، بی‌تا.
- مفید، محمد بن نعمان، المقنعه، قم: کنگرۀ جهانی شیخ مفید، 1413ق.
- میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانین الاصول، تهران: اسلامیه، 1378ق.
- نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم:، موسسة اسماعیلیان، 1382ق.
- هاشمی‌شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، 1392ـ1395ش.
- یزدی، محمد کاظم، العروة الوثقی، قم: اسلامی، 1417ق.
)