نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
فارغ التحصیل مقطع دکتری در رشته علوم قرآن و حدیث از دانشگاه پیام نور (تهران جنوب)
چکیده
از دیرباز متفکران مسلمان نسبت به موضوع اختیار انسان در رفتار خود، مباحث بسیاری را مطرح و موضع خود را نسبت به آن بیان کرده‌اند. از زمان متکلمان معتزله و اشاعره تا عصر حاضر، سوالات بسیاری همچون 1 - آیا انسان در رفتار خود مختار است؟ 2 - اگر مختار است، آیا خداوند از قبل می‌داند، او چه تصمیماتی را در مواقع خاص می گیرد؟ 3 - آیا پذیرش علم خداوند، اختیار انسان را بی‌معنا نمی‌سازد؟ 4 –اصولاً این‌که خداوند هرآن‌چه در این عالم اتفاق می‌افتد را از قبل نوشته است، به معنی سرنوشت محتوم انسان و خارج از اختیار او نیست؟ 5 –در این‌صورت پاداش و کیفر انسان در روز قیامت بر چه منطقی استوار است؟ مطرح بوده‌اند. در این مقاله نظر مفسران در ذیل آیات مرتبط با علم خداوند مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. با توجه به دلایل نقلی و مشخصاً آیات قرآن، عدم اطلاع خداوند از انتخاب انسان قبل از اتخاذ تصمیم، اثبات شده است. به این معنی که قبل از این‌که انسان یکی از آن‌چه را که خداوند از قبل برای او نوشته است، انتخاب کند، خداوند بر آن آگاه نیست. در ادامه آن، با توجه به آیات قرآن، اثبات می‌گردد که خداوند به زمان دقیق مرگ انسان‌ها، زمان دقیق روز قیامت و حتی از نوع برخی از اقداماتی که در عالم و در آینده صورت خواهد داد، علم ندارد. آن‌چه خداوند در خصوص وقوع روز قیامت به آن واقف و عالم است، علم‌الساعه هست نه وقت الساعه. علم الساعه مشتمل بر شرایط و معادلاتی است که رفتار انسان‌ها در تحقق آن تاثیر خاص و ویژه دارد. در صورت تحقق آن شرایط و صدق معادلات از قبل تعیین شده توسط خداوند، وقوع قیامت مشخص خواهد شد و فقط خداوند است که از آن آگاه شده و وقوع آن را متجلی می‌سازد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Explanation and interpretation of the verses of the Quran in relation to the scope of God's knowledge and criticizing the opinion of the commentators
نویسنده [English]
- Mohammadtaghi Ghaderi rahaghi
Graduated from the field of Qur'anic and Hadith sciences in PH.D from Payam Noor University (Tehran – Jonoub)
چکیده [English]
For a long time, Muslim thinkers have raised many issues and expressed their position regarding the issue of human discretion in their behavior. From the time of Mu'tazila and Ash'are theologians to the present age, many questions such as 1 - Is man free in his behavior? 2 - If he is free, does God know in advance what decisions she will make at certain times? 3- Doesn't accepting God's knowledge make human freedom meaningless? 4 - Basically, the fact that God has written everything that happens in this world in advance, doesn't it mean that the fate of man is inevitable and beyond his control? 5 - In this case, the reward and punishment of man on the Day of Judgment is based on what logic? have been discussed. In this article, according to the reasons of narration and especially the verses of the Quran, it has been proved that God does not know about the choice of man before making a decision. It means that before a person chooses one of what God has already written for him, God is not aware of it. Further, according to the verses of the Quran, it is proved that God does not know the exact time of death of humans, the exact time of the Day of Resurrection, and even the type of actions that will be done in the world in the future. What God knows about the occurrence of the Day of Judgment is the Al-Saa' science, not the knowledge of accurate time of that. Al-Saa' science consists of conditions and equations that humans behavior has a special effect on its realization. If those conditions and the truth of the equations predetermined by God are fulfilled, the occurrence of the Day of Resurrection will be known, and only God is aware of it and manifests its occurrence. If he has any information about the above, it will be at certain intervals.
کلیدواژه‌ها [English]
- God's knowledge
- man's discretion
- the Time of Resurrection
- man's death
- قرآن کریم
- ابن عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت، موسسه التاریخ العربی، چاپ اول، 1420 ه ق
- ابن عرفه، محمد بن محمد، تفسیر ابن عرفه، بیروت، دارالکتب العلمیه منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول، 2008م
- ابوالفتوح رازی، حسین ین علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد مقدس، آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول، 1408 ه ق
- آلوسی، محمدبن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دار الکتب العلمیه منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول، 1415 ه ق
- بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، موسسه البعثه قسم الدراسات الاسلامیه، چاپ اول، 1415ه.ق
- بلاغی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، وجدانی، چاپ اول،
- ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر الثعالبی بالجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1418 ه ق
- حقی برسوی، اسماعیل بن مصطفی، تفسیر روح البیان، بیروت، دار الفکر، چاپ اول
- دروزه، محمدعزه، التفسیرالحدیث: ترتیب حسب النزول، بیروت، دارالغرب الاسلامی، چاپ دوم، 1421 ه.ق
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، بیروت، دار الشامیه، چاپ اول، 1412 ه.ق
- الزمخشری، محمودبن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ سوم، 1404 ه.ق
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور، قم، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی(ره)، چاپ اول، 1404 ه ق
- شحاته، عبداله محمود، تفسیر القرآن الکریم، قاهره، دار غریب، چاپ اول، 1421 ه.ق
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، 1374 ه‌ش.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم(طبرانی)، اردن، دارالکتاب الثقافی، چاپ اول، 2008م
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ترجمه حسین نوری همدانی، تهران، فراهانی، چاپ اول
- طبری، محمدبن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، چاپ اول، 1412 ه ق
- طوسی، محمدبن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 460 ه ق
- فخر رازی، محمدبن عمر، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ س.م، 1420 ه ق
- قضل الله، محمدحسین، من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک، چاپ اول، 1419 ه ق
- فیض کاشانی، محمدبن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، تهران، مکتبه الصدر، چاپ دوم، 1415 ه ق
- مدرسی، محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، 1419 ه.ق
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، 1371 ه ش
)